Nowotwór kości u psa Zaczyna się od niewinnego bólu łapy lub kulawizny. Potem pojawia się obrzęk okolicy stawu, zwierzak staje się apatyczny, nie chce chodzić. Powszechnie stosowane środki przeciwbólowe przynoszą chwilową poprawę, jednak objawy w ciągu miesiąca lub dwóch coraz bardziej nasilają się. W lecznicy zdjęcie rentgenowskie ujawnia szokującą prawdę – zmiany w kości sugerujące kostniakomięsaka… Co to jest kostniakomięsak?Jakie są przyczyny powstawania kostniakomięsaków?Czy mój pies jest w grupie ryzyka?Rasy predysponowane:W których kościach guzy lokalizują się najczęściej?Nowotwór kości objawyKostniakomięsak u psa objawyKostniakomięsak u kota objawyCzy to na pewno kostniakomięsak?Kostniakomięsak leczenieZabieg chirurgicznyChemioterapiaRadioterapiaLeczenie przeciwbóloweBifosfonianyKostniakomięsak u psa i kota rokowaniaLokalizacji guzaZastosowania leczenia dodatkowegoWystępowania przerzutów do regionalnych węzłów chłonnychAktywności fosfatazy zasadowejStopnia złośliwości histologicznej nowotworuWyobraź sobie Co to jest kostniakomięsak? Kostniakomięsak (Osteosarcoma) to złośliwy, bardzo agresywny i silnie przerzutujący nowotwór kości, zbierający swoje żniwo zwłaszcza wśród psów ras dużych i olbrzymich. U tych psów Osteosarcoma stanowi około 6% wszystkich złośliwych guzów. U kotów występuje rzadziej, a dodatkowo ma mniejszą zdolność do dawania przerzutów odległych. Jakie są przyczyny powstawania kostniakomięsaków? Nadal do końca nie wiadomo… Wysunięto kilka teorii, które miałyby tłumaczyć, dlaczego dochodzi do ich rozwoju u zwierząt: U dużych i olbrzymich ras psów może dochodzić do powtarzających się uszkodzeń i drobnych pęknięć tkanki kostnej okolicy przynasadowej kości. Według niektórych badaczy procesy naprawcze zachodzące w tych regionach mogą być przyczyną powstawania klonów komórek ze zmutowanym materiałem genetycznym. Istnieją doniesienia dotyczące związku tych złośliwych nowotworów z metalowymi implantami (stosowanymi do stabilizacji złamań kości), z przewlekłymi stanami zapaleniami kości czy wcześniejszymi urazami mechanicznymi. Radioterapia. U psów i kotów opisano przypadki pojawienia się osteosarcomy w miejscach wcześniejszego naświetlania z powodu leczenia innego nowotworu w tym miejscu. Podłoże genetyczne powstawania kostniakomięsaka jest przedmiotem intensywnych badań, zwłaszcza w odniesieniu do faktu rodzinnego występowania tego nowotworu. Niektóre badania wskazują na silną korelację pomiędzy wczesną kastracją a występowaniem guzów kości, zwłaszcza u psów ras dużych i olbrzymich. Czy mój pies jest w grupie ryzyka? Golden retrievery są w grupie zwiększonego ryzyka Najczęściej kostniakomięsaki diagnozowane są u dorosłych psów ras dużych i olbrzymich. Guzy pojawiają się w różnym wieku (średnia wieku 7 lat), a szczególnie często stwierdzane są u psów 3 i 8 letnich. Niestety, nowotwór zdarza się nawet u zwierząt młodszych niż 6 miesięcy. U kotów kostniakomięsaki stwierdzane są w różnym wieku (od 1 roku do 20 lat), najczęściej jednak u zwierząt 8,5-10 letnich. Nie stwierdza się predylekcji rasowej czy związanej z płcią. Rasy predysponowane: owczarki niemieckie, bernardyny, dogi niemieckie, rottweilery, setery, dobermany, berneńskie psy pasterskie, golden retrievery, boksery. Częściej chorują samce niż samice ( w wymienionych rasach psów). Masa oraz wysokość ciała są nawet ważniejszymi czynnikami predylekcyjnymi niż rasa. Okazuje się bowiem, ze 29% wszystkich przypadków osteosarcomy stwierdzono u psów o masie ciała powyżej 40 kg, podczas gdy 5% osobników ważyło mniej niż 15 kg. Bardziej narażone są również zwierzęta po zabiegach ortopedycznych, zwłaszcza te, u których na skutek stabilizacji np. złamań pozostawiono metalowe implanty. Bardziej narażone są psy po zabiegach ortopedycznych W których kościach guzy lokalizują się najczęściej? U psów zmiany nowotworowe dotyczą najczęściej szkieletu obwodowego (w 75%). Usadawiają się one zwykle w obszarze nasad kości długich. W przypadku guzów kości kończyn – 2 razy częściej pojawiają się one w kończynach piersiowych niż miednicznych. Najczęściej obserwowane są w obrębie: dalszej nasady kości promieniowej, bliższym odcinku kości ramiennej, rzadziej w dalszym odcinku kości łokciowej, bliższym lub dalszym odcinku kości udowej lub strzałkowej („blisko kolana, daleko od łokcia”), wyjątkowo stwierdzane są w kośćcu okolicy łokcia, stępu i nadgarstka. W 25 % kostniakomięsaki lokalizują się w szkielecie osiowym (czaszka, żuchwa, żebra, łopatki, kręgi) lub w tkankach miękkich. Osteosarcoma w obrębie kości czaszki ma mniejszy potencjał przerzutowy w porównaniu do guzów zlokalizowanych w obrębie kości kończyn, miednicy czy żeber. Rzadko pojawiają się zmiany wieloogniskowe (czyli guzy w kilku kościach jednocześnie). U kotów zmiany najczęściej zlokalizowane są w kościach długich, rzadziej w szkielecie osiowym. Znamienne jest, że u tego gatunku zwierząt w około 1/3 przypadków kostniakomięsaków zmiany wywodzą się z tkanek miękkich pozaszkieletowych: gruczoł mlekowy, gałka oczna, okolica międzyłopatkowa. W tym ostatnim przypadku uznaje się je za mięsaki poszczepienne. Więcej na ich temat dowiesz się z artykułu „Nowotwór po szczepieniu u kota: mięsak poiniekcyjny„ Jakie są objawy osteosarcomy? Kostniakomięsak u psa objawy Przy kostniakomięsakach kończyn na pierwszy plan zwykle wysuwa się bolesność (najczęściej przynasadowej części kości) oraz różnego stopnia kulawizna, która z czasem pogłębia się. Widoczna może być deformacja, która powiększa się, staje się cieplejsza i obejmuje coraz większy obszar kończyny. Im dłużej trwa proces patologiczny, tym zwierzę coraz bardziej odciąża chorą łapę, tkanka mięśniowa ulega zanikowi. Czasem też dochodzi do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych. Bywa również, że w miejscu pojawienia się nowotworu dochodzi do patologicznego złamania kości. W przypadku nowotworu zlokalizowanego w obrębie szkieletu osiowego objawy mogą być różnorodne i zależne od miejsca lokalizacji. Z reguły zauważalna jest mniejsza lub większa deformacja w obrębie czaszki, obręczy miednicznej, łopatki lub żeber. Kostniakomięsaki żuchwy lub szczęki mogą powodować: ślinotok, zaburzenia połykania, brak apetytu, wytrzeszcz gałki ocznej, niemożność zamknięcia szczęk lub problemy z ich otwieraniem. Przy nowotworach zatok i jamy nosowej dochodzi do zaburzeń oddechowych, wypływu z nosa (początkowo surowiczego, zwykle jednak podbarwionego krwią lub ropnego). Przy zajęciu kości czaszki lub kręgów – możliwe objawy nerwowe różnego rodzaju i o różnym nasileniu. Przy współwystępowaniu przerzutów w płucach zauważalne są problemy oddechowe w postaci duszności, kaszlu lub nietolerancji wysiłkowej. Zdarza się, że te objawy bywają głównym motywem konsultacji w gabinecie weterynaryjnym, jeszcze zanim potwierdzi się obecność guza pierwotnego. Kostniakomięsak u kota objawy Zależą od umiejscowienia i zwykle są podobne do tych, występujących u psów. Z reguły jednak jest to deformacja zajętej okolicy oraz różnego stopnia kulawizna i bolesność kończyny. Czy to na pewno kostniakomięsak? Diagnostyka przy osteosarcomie By całkowicie potwierdzić, że mamy do czynienia z kostniakomięsakiem należy przeprowadzić dokładne badanie kliniczne oraz badania dodatkowe. Kluczową rolę odgrywa tu badanie rentgenowskie okolicy objętej procesem chorobowym. Przy podejrzeniu osteosarcomy niezbędne jest również wykonanie zdjęcia rtg klatki piersiowej w celu wykluczenia lub potwierdzenia obecności przerzutów. Kostniakomięsaki w 90-98% przypadków dają przerzuty do tkanki płuc. Szczególne znaczenie w określaniu dokładnego zasięgu procesu nowotworowego ma tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, zwłaszcza, jeśli pod uwagę bierze się zabieg operacyjny oszczędzający zajętą kończynę. Diagnoza zawsze powinna być potwierdzona badaniem histopatologicznym wycinka guza pierwotnego (biopsja gruboigłowa lub wycinek operacyjny). W przypadku powiększenia węzłów chłonnych wykonuje się biopsję aspiracyjną cienkoigłową w celu potwierdzenia występowania przerzutów. W przypadku planowanej chemioterapii należy wykonać: dokładne badanie morfologiczne, badanie biochemiczne krwi (ze szczególnym uwzględnieniem aktywności fosfatazy zasadowej), badanie moczu, badanie kardiologiczne, usg jamy brzusznej. Kostniakomięsak leczenie Zabieg chirurgiczny Zabieg chirurgiczny Podstawową metodą leczenia kostniakomięsaków u psów i kotów jest zabieg operacyjny, polegający na amputacji chorej kończyny. Dla wielu właścicieli jest to szok, zwłaszcza, jeśli choroba dotknęła psa rasy dużej lub olbrzymiej. Uważają, że psisko nie poradzi sobie z poruszaniem się, że będzie się męczyć. I rzeczywiście, jest kilka poważnych przeciwwskazań, przy obecności których odstępuje się od tak radykalnego zabiegu. Są to: masywne przerzuty do płuc, poważne problemy neurologiczne i/lub ortopedyczne w innych kończynach (np. nie wykonamy zabiegu amputacji przedniej kończyny u bernardyna z zaawansowaną dysplazją stawów biodrowych), u osobników bardzo otyłych. W pozostałych przypadkach zabieg odjęcia kończyny jest polecany zawsze, nawet u osobników bardzo dużych i ciężkich. Posiada on wiele zalet, mianowicie: jest stosunkowo krótki, nieskomplikowany, obciążony jest niskim ryzykiem komplikacji oraz zanieczyszczenia pola operacyjnego komórkami nowotworowymi (w porównaniu do innych technik operacyjnych), a co za tym idzie niskim ryzykiem powstania wznowy z powodu niecałkowitego wycięcia, pozwala na szybkie zniesienie bólu, jest zabiegiem względnie mało kosztownym, okres rekonwalescencji jest dość krótki. Przy guzach zlokalizowanych w szkielecie osiowym podstawą leczenia jest również zabieg chirurgiczny, jak np. maksilektomia (resekcja części lub całości kości szczękowej), mandibuletkomia (usunięcie fragmentu żuchwy) czy usunięcie zajętego przez nowotwór żebra. Przy nowotworach zlokalizowanych w łopatce lub kościach miednicy zastosowanie znajduje usunięcie tych kości z lub bez amputacji przynależnej kończyny. Chemioterapia Chemioterapia to dodatkowa metoda leczenia kostniakomięsaków, spowalniająca rozwój przerzutów. Najczęściej stosowanymi w chemioterapii lekami (w różnych kombinacjach) są: cisplatyna, karboplatyna, doxorubicyna. Radioterapia Leczenie radiacyjne, szczególnie przed zabiegiem operacyjnym stosowane jest do zminimalizowania ryzyka wznowy pooperacyjnej. Należy zaznaczyć, że nie wydłuża jednak zasadniczo czasu przeżycia u psów z kostniakomięsakiem. Częściej stosowana jako leczenie paliatywne do łagodzenia bólu u zwierząt z kostniakomięsakiem, u których nie przeprowadzono zabiegu chirurgicznego. Leczenie przeciwbólowe W sytuacjach zaawansowanych lub w przypadku, gdy właściciel nie wyraża zgody na zabieg chirurgiczny stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak: karprofen, meloksykam, piroksykam. Można je stosować w połączeniu z lekami opioidowymi. Bifosfoniany To leki, wykazujące potencjalne korzyści u psów z kostniakomięsakiem. Mianowicie, poprzez hamowanie osteoklastów (komórek mających zdolność rozpuszczania i resorpcji tkanki kostnej) zmniejszają resorpcję kości. Do tej grupy należą między innymi: alendronat, pamidronat, zoledronat. Kostniakomięsak u psa i kota rokowania Kostniakomięsak u psa rokowania Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Rokowanie uzależnione jest między innymi od: Lokalizacji guza Podstawowym czynnikiem decydującym o dalszym rokowaniu jest możliwość doszczętnego usunięcia nowotworu. Pozostawione bez leczenia kostniakomięsaki kończyn u większości zwierząt doprowadzają do śmierci lub eutanazji w przeciągu 3 miesięcy od postawienia diagnozy, z czego 90% przypadków przyczyną jest obecność przerzutów w płucach. W przypadku, gdy jedyną metodą leczenia jest amputacja, przerzuty do płuc (rzadziej do kości) zdarzają się w około 72%. Mediana okresu przeżycia wynosi około 5 miesięcy, niecałe 2% pacjentów przeżywa jeszcze 2 lata. Guzy czaszki lub żuchwy cechują się mniejszą zdolnością dawania przerzutów i mają w związku z tym lepsze rokowanie w porównaniu do guzów kości kończyn. Wyjątkowo złe rokowanie dają kostniakomięsaki pozaszkieletowe – tu średni okres przeżycia od rozpoznania wynosi około 28 dni. Zastosowania leczenia dodatkowego W przypadku wzmocnienia zabiegu operacyjnego chemioterapią odsetek pacjentów przeżywających 2 lata sięga 26 %. Występowania przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych Jak można przypuszczać, rokowanie w takich przypadkach jest złe. Aktywności fosfatazy zasadowej Psy z wysoką aktywnością tego enzymu cechują się krótszym okresem przeżywalności i krótszym okresem wolnym od choroby. Stopnia złośliwości histologicznej nowotworu Im jest on wyższy, tym gorsze rokowanie. U kotów wyniki leczenia kostniakomięsaków kończyn w przypadku ich całkowitego usunięcia chirurgicznego są zadowalające. W niektórych przypadkach można uzyskać całkowite wyleczenie. W takich przypadkach średnia przeżywalność wynosi 24-49 miesięcy (nawet bez terapii dodatkowej). W przypadku guzów zlokalizowanych w szkielecie osiowym rokowanie z reguły jest złe. Bardzo ważne jest uświadomienie sobie, jak agresywny i bolesny jest ten nowotwór. Wbrew powszechnemu przekonaniu wielu właścicieli zwierzęta nie piszczą z bólu, nie wokalizują. One dzień po dniu przyzwyczajają się do chronicznego cierpienia, powoli zmniejszając swoją aktywność. Często opiekunowie są skonsternowani, gdy pytam ich, czy widzą ewidentne objawy bólowe u swojego pupila. Odpowiadają, że nie, że tylko ta kulawizna, nic poza tym… Kulawizna jest objawem bólu. Zmniejszony apetyt jest objawem bólu. Niechęć do wstawania i poruszania się są objawami bólu. Nie wolno tego lekceważyć! Wyobraź sobie Żeby uzmysłowić Ci, drogi Czytelniku, jak bardzo cierpi zwierzę z kostniakomięsakiem, opowiem teraz o pewnej pięknej samicy doga niemieckiego, nazywanej Sziną Waleczną. U Sziny został zdiagnozowany kostniakomięsak w lewej kończynie piersiowej. Dziewczyna nie chciała chodzić, była apatyczna, ewidentnie cierpiała. Zapadła decyzja o amputacji łapy. Było to ryzykowne, gdyż u naszej pacjentki wcześniej zdiagnozowano zaawansowaną kardiomiopatię. Jednak wszyscy, włącznie z Sziną byli zdeterminowani, by walczyć. Zabieg wykonano. Na drugi dzień dostaliśmy informację, że dzielna dożyca w nosie ma zalecenia lekarskie i radośnie podryguje na trzech łapach po całym ogrodzie. Wyobraź sobie, jak bardzo musiał ją boleć guz, skoro ból poamputacyjny był praktycznie niezauważalny? Według właściciela Szina zachowywała się jak szczeniak, odzyskała radość życia, kompletnie nie przejmując się tym, że została pozbawiona jednej kończyny. Amputacja kończyny psa – dlaczego tak się jej boimy? Amputacja łapy budzi u właścicieli wiele kontrowersji, jednak nie taki diabeł straszny. W ogromnej większości przypadków to właśnie ten zabieg poprawia komfort życia naszego pacjenta, pozbawia go bólu oraz daje szansę na dłuższe, wolne od cierpienia życie. Zwierzęta przyzwyczajają się bardzo szybko do poruszania się na trzech łapach. To my, ludzie, mamy najwięcej oporów z zaakceptowaniem inwalidztwa naszego zwierzęcia. Zupełnie niesłusznie, ponieważ nawet tak duże rasy jak dogi niemieckie świetnie sobie radzą. Dla nich najważniejsze jest to, że w końcu przestało boleć. A czy życie pozbawione bólu i cierpienia nie jest najważniejszym wyznacznikiem jego jakości? Masz pytania związane z kostniakomięsakiem u zwierząt? A może właśnie zmagacie się z tym paskudnym rakiem? Daj znać w komentarzu pod artykułem, z przyjemnością wyjaśnię Twoje wątpliwości.